Eisen aan een psychotherapeut

Sinds april 1998 is het beroep van psychotherapeut wettelijk geregeld als basisberoep in de Wet op de Beroepen in de Individuele Gezondheidszorg (Wet BIG). De Wet BIG heeft tot doel de kwaliteit van de beroepsuitoefening te bevorderen en te bewaken en (potentiële) consumenten van de gezondheidszorg te beschermen tegen ondeskundig en onzorgvuldig handelen. De Wet BIG bevat een aantal algemene voorwaarden met betrekking tot titelbescherming, registratie en tuchtrecht. Om te kunnen worden ingeschreven in het overheidsregister moet worden voldaan aan een aantal voorwaarden. Zo moet men met goed gevolg een opleiding tot psychotherapeut hebben afgerond aan een van overheidswege erkend opleidingsinstituut.

Het is voor u als cliënt van belang om te weten of de psychotherapeut waarbij u in therapie bent of wilt gaan, een wettelijk erkende psychotherapeut is. Iemand mag zich pas psychotherapeut noemen nadat hij of zij een erkende opleiding heeft afgerond. De opleiding tot psychotherapeut duurt vier tot vijf jaar en bestaat uit theorie, praktijkstages en supervisie (begeleiding) door een ervaren therapeut. Na de basisopleiding zijn verschillende specialisaties mogelijk.

Erkende psychotherapeuten staan ingeschreven in een overheidsregister. Iedereen kan navraag doen bij het register, om na te gaan of een psychotherapeut bevoegd is om het vak uit te mogen oefenen. U kunt uw psychotherapeut vragen of hij of zij is ingeschreven in het register. U kunt ook zelf navraag doen bij het register. Hiervoor kunt u contact opnemen met de BIG-informatielijn. Het telefoonnummer en de website vindt u onder het kopje 'Adressen en links'.

Uw rechten als cliënt

Als u besluit in psychotherapie te gaan is er in de zin van de wet sprake van een overeenkomst tussen u en uw psychotherapeut. Een dergelijke overeenkomst brengt rechten en plichten met zich mee. Om een goede kwaliteit van de hulpverlening te waarborgen, heeft de overheid de laatste jaren een aantal wetten tot stand gebracht waarin de rechten en plichten van hulpverleners en cliënten zijn vastgelegd. Als u in psychotherapie gaat is het belangrijk om daarvan op de hoogte te zijn.

Belangrijke rechten zijn:

U heeft recht op informatie
U heeft recht op geheimhouding van uw gegevens
U heeft recht op inzage van uw dossier
U heeft het recht om zelf een hulpverlener te kiezen
U heeft het recht om een klacht in te dienen

Recht op informatie

De psychotherapeut moet u informeren over alles wat voor u van belang kan zijn in het kader van een psychotherapie. Hij moet u vertellen wat hij denkt dat er aan de hand is, wat de therapie in grote lijnen zal inhouden, wat het doel van de behandeling is en hoe lang de therapie vermoedelijk zal duren. Dit alles moet de psychotherapeut ook vastleggen in een behandelplan en met u bespreken. Op grond van deze informatie kunt u toestemming geven voor de behandeling.

Ook tijdens de therapie moet de psychotherapeut u informeren. U mag van uw psychotherapeut verwachten dat hij uw vragen beantwoordt, het verloop van de behandeling met u bespreekt en regelmatig met u nagaat in hoeverre de therapie tot de gewenste resultaten leidt. De psychotherapeut mag u bij hoge uitzondering bepaalde informatie onthouden, als hij denkt dat u daarvan ernstig nadeel zult ondervinden. Bovendien moet hij daarvoor eerst overleggen met een collega.

Geheimhouding van uw gegevens

Alles wat u uw psychotherapeut vertelt is vertrouwelijk. Hij of zij mag daarover geen mededelingen doen aan anderen zonder uw schriftelijke toestemming. Uw psychotherapeut hoeft niet aan u te vragen of hij of zij over u van gedachten mag wisselen met vakgenoten (andere psychotherapeuten, artsen). Als de psychotherapeut in een instelling werkt, is dat gebruikelijk. De psychotherapeut moet regelmatig verslag uitbrengen van de voortgang van uw behandeling aan een team van collega-hulpverleners. Via dit overleg kan hij zijn mening toetsen en advies van anderen ontvangen. Deze hulpverleners zijn ook gebonden aan een geheimhoudingsplicht. Als u toch niet wilt dat uw psychotherapeut iets met collega's bespreekt, kunt u dat zeggen.

U bent overigens niet verplicht uw psychotherapeut alles te vertellen. Als u iets niet wilt vertellen, hoeft u dat niet te doen.

Informatie verstrekken aan anderen

Het kan zijn dat anderen informatie over u opvragen, bijvoorbeeld een bedrijfsarts of verzekeringsarts. U mag dat altijd weigeren. Uw psychotherapeut mag alleen gegevens verstrekken aan anderen als u daarvoor gericht toestemming geeft, bij voorkeur schriftelijk. Dat wil zeggen: u weet welke informatie precies gegeven zal worden en u gaat daarmee akkoord.

Als er informatie over u gevraagd wordt, laat de psychotherapeut de informatie dan op papier zetten en lees het van tevoren door. U kunt ook een kopie vragen. Spreek van tevoren ook af of uw huisarts geïnformeerd mag worden. Dat voorkomt misverstanden.

Uw dossier

Uw psychotherapeut is verplicht een dossier bij te houden over het verloop van de therapie. Een goede verslaglegging is onderdeel van een professionele werkwijze. U mag uw dossier inzien en eventueel fotokopieën maken. Ook mag u een eigen verklaring aan uw dossier toevoegen. Tenslotte heeft u het recht uw dossier of delen daarvan te laten vernietigen. De psychotherapeut is verplicht uw dossier zorgvuldig te bewaren, tot tien jaar nadat de therapie is afgesloten. De therapeut of instelling moet het dossier dan vernietigen, tenzij u vóór het verstrijken van de bewaartermijn schriftelijk kenbaar heeft gemaakt dat u bezwaar heeft tegen vernietiging. Zelf heeft u het recht om het dossier eerder te laten vernietigen, als u dat wilt. De verantwoordelijkheid voor die beslissing ligt bij u. Eventueel kunt u van tevoren een kopie laten maken.

Het recht op vrije keuze van een hulpverlener

In principe heeft iedere cliënt het recht zelf een hulpverlener te kiezen. In de praktijk wordt dit recht echter beperkt door praktische omstandigheden. In een instelling zijn de keuzemogelijkheden niet onbeperkt. In de vrijgevestigde praktijk hebt u meer mogelijkheden om te kiezen, maar die keuzevrijheid is betrekkelijk. Niemand wil immers een lange zoektocht ondernemen alvorens een psychotherapeut te kiezen.

Als u denkt dat u niet verder komt met een psychotherapeut of dat de persoon of werkwijze van de therapeut niet bij u past, kunt u om een andere psychotherapeut vragen. Als u geen vertrouwen meer heeft in de therapie, heeft het geen zin om door te gaan. Het kan wel zinvol en verhelderend zijn om met uw therapeut te bespreken waarom de therapie u niet bevredigt. U kunt daar allebei van leren.

Rechten van jongere cliënten

Als een kind of jongere in psychotherapie gaat, gebeurt dat meestal in overleg met de ouders of verzorgers. Als een kind jonger is dan 12 jaar, worden de ouders vaak nauw bij de behandeling betrokken. Bij een kind van die leeftijd zijn de ouders bevoegd om beslissingen te nemen met betrekking tot de behandeling. Als de leeftijd van het kind tussen de 12 en de 16 jaar ligt, weegt de mening van ouders en kind even zwaar. Vanaf 16 jaar neemt een cliënt zelf beslissingen. De ouders worden uitsluitend dan bij de behandeling betrokken als de jongere daarmee akkoord gaat.

Psychotherapeut en cliënt

Wat mag een psychotherapeut wel en niet?

Een psychotherapeut moet zich bij de uitoefening van zijn beroep aan bepaalde regels houden. Deze regels staan in de beroepscode voor psychotherapeuten. In de beroepscode staat onder andere, dat een psychotherapeut zorgvuldig te werk moet gaan, met respect voor u als cliënt. Uw psychotherapeut mag u nergens toe dwingen. Als de psychotherapeut u vraagt iets te doen of te zeggen en u wilt dat niet, hoeft u daar geen gevolg aan te geven.

Verder stelt de beroepscode duidelijk dat er sprake is van een strikt beroepsmatig contact. Zo is het bijvoorbeeld niet toegestaan om contact te hebben buiten de therapie om. Het kan gebeuren dat u verliefd wordt op uw psychotherapeut. Uw therapeut mag daar nooit op ingaan en mag u niet vragen om met hem of haar te vrijen. Een vriendschappelijk, erotisch of seksueel contact tussen psychotherapeut en cliënt verstoort de behandeling.

Hetzelfde geldt voor andere dingen die buiten het kader van de therapie vallen. Uw psychotherapeut mag u bijvoorbeeld ook niet vragen werkzaamheden voor hem of haar te verrichten en hij of zij mag geen cadeaus van u aannemen. Omgekeerd is het zo, dat de psychotherapeut van u mag verwachten dat u hem of haar met respect bejegent en dat u zich aan afspraken houdt.

Als u klachten heeft

Als u niet tevreden bent over uw psychotherapeut of de behandeling, kunt u dit het beste zo spoedig mogelijk met hem of haar bespreken. Het heeft geen zin om met twijfels rond te blijven lopen, dat bevordert de therapie niet. Misschien zijn er misverstanden die in een gesprek uit de weg geruimd kunnen worden. Wanneer het niet lukt de gerezen problemen rechtstreeks met de psychotherapeut op te lossen, dan zijn er verschillende mogelijkheden om een klacht in te dienen.

Als de psychotherapeut in een instelling werkt, kunt u de klacht indienen bij de instelling zelf. Riagg's, psychiatrische ziekenhuizen en centra voor geestelijke gezondheidszorg hebben een interne klachtencommissie, die klachten in behandeling neemt. In een aantal van deze instellingen werkt een patiëntenvertrouwenspersoon, die u kan ondersteunen bij het indienen van een klacht.

Wanneer u een klacht heeft over een zelfstandig gevestigde psychotherapeut die lid is van de NVVP, dan kunt u contact opnemen met de coördinator van de Nederlandse Vereniging voor Vrijgevestigde Psychotherapeuten in uw regio, die onder meer als taak heeft in deze kwesties te bemiddelen. Bij de NVVP kunt u de namen opvragen.

Is uw klacht zo ernstig dat bemiddeling geen oplossing biedt, dan kunt u de Klachtencommissie van de NVVP benaderen. Deze bestaat uit een externe, onafhankelijke voorzitter, een vertegenwoordiger van de Nederlandse Patiënten/Consumenten Federatie en een lid van de NVVP. De klacht wordt dan - tegen de achtergrond van de Wet Klachtrecht Cliënten Zorgsector van 1995 - getoetst aan de beroepscode van de NVP. U kunt ook terecht bij één van de Regionale Tuchtcolleges.

Sinds 1 april 1998 - de datum waarop voor psychotherapeuten het BIG-tuchtrecht van kracht is geworden - kunnen klachten over geregistreerde psychotherapeuten worden ingediend bij één van de Regionale Tuchtcolleges voor de Gezondheidszorg. In de regel is dit het tuchtcollege binnen wiens ambtsgebied de aangeklaagde psychotherapeut woonachtig is. Er kan worden geklaagd tot tien jaar nadat het handelen - of het nalaten daarvan - door de psychotherapeut zich heeft voorgedaan.

Klachten die weliswaar na 1 april 1998 worden ingediend, maar die gaan over zaken die voor die datum hebben plaatsgevonden worden door de SKP behandeld. Bij de BIG-informatielijn kunt u navragen of een psychotherapeut is geregistreerd in het register.

Met klachten daterend van voor 1 april 1998 kunt u tot 1 april 2001 terecht bij het College van Toezicht van de Stichting Kwaliteitsbewaking Psychotherapie (SKP). Dit is een landelijk werkende stichting, die klachten toetst aan de beroepscode voor psychotherapeuten van de NVP. Het moet dan wel gaan om een bij de overheid geregistreerde psychotherapeut. Klachten over niet-geregistreerde psychotherapeuten kunnen onder bepaalde voorwaarden ook bij de SKP worden ingediend. De betreffende hulpverlener moet dan wel zijn aangesloten bij één van de erkende Specialistische Psychotherapie Verenigingen.

Cliëntenorganisaties Stichting Pandora en Cliëntenbond in de Geestelijke Gezondheidszorg kunnen u vertellen waar u het beste met uw klacht terecht kunt. De regionale Informatie- en Klachtenbureaus Gezondheidszorg kunnen u begeleiden bij de klachtenprocedure. Bij het Landelijk Informatiepunt Patiënten (LIP) kunt u informeren waar bij u in de buurt een regionaal klachtenbureau gevestigd is.

Bron: NVP

Print deze tekst